Organ władzy oświatowej
Komisja nad Edukacją Młodzi Szlacheckiej Dozór Mająca,, była centralnym organem władzy oświatowej powołanym w Polsce przez sejm rozbiorowy dnia 14 października 1773 roku, przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Pierwsze ministerstwo
Komisja ta, była namiastką pierwszego ministerstwa oświaty. Została ona powołana, ponieważ zakon jezuitów, który został rozwiązany, zajmował się oświatą w Polsce. System stworzony przez jezuitów funkcjonował całkiem sprawnie, choć cechował go swoisty konserwatyzm i nietolerancja religijna.
Ideologia Hugona Kołłątaja
Głównym inicjatorem powstania Komisji Edukacji Narodowej, był pijar Hugo Kołłątaj. Pierwotny skład Komisji liczył 8 osób: 4 senatorów i 4 posłów, reprezentujących Koronę i Wielkie Księstwo Litewskie. Pierwszym prezesem został biskup wileński Ignacy Jakub Massalski. Komisja miała niemal zupełną swobodę działań, choć w początkowym okresie opozycja w Sejmie starała się jej podkładać kłody pod nogi poprzez próby obcinania środków finansowych.
Okres działalności
W okresie tym wywalczono w Sejmie przejęcie tego, co zostało po majątku jezuitów, co dało Komisji dużą niezależność finansową. Eksperci pod wodzą Hugona Kołłątaja, opracowali trzystopniowy model szkół podstawowych i średnich. Najniższym stopniem były szkoły parafialne przeznaczone dla ubogich stanów społecznych. W szkołach średnich i w mniejszym stopniu w podstawowych, stara kadra nauczycielska oparta na klerze wywodzącym się z zakonu jezuitów była stopniowo wymieniana na absolwentów zreformowanej Akademii, dzięki czemu opór szkół średnich i podstawowych przed reformami stopniowo malał.
Dzień Edukacji Narodowej
W dniu 14 października co roku, w naszym kraju organizowane są obchody celebrujące zawód nauczyciela. W Skarżysku- Kamiennej grupa studentów z Uniwersytetu Trzeciego Wieku, pod nazwą „Perły z lamusa” swoim przepięknym jak zwykle spektaklem wokalno- tanecznym, uświetniła ten szczególny dzień. Występ ten był pewnego rodzaju uhonorowaniem, emerytowanym nauczycielom i tym, którzy podczas okupacji prowadzili tajne komplety nauczające.
Ewa Michałowska – Walkiewicz
