16.4 C
Nowy Jork

Trybunał Konstytucyjny w Polsce

Published:

Sądowa kontrola zgodności ustaw z konstytucją we współczesnym świecie jest jedną z podstawowych gwarancji przestrzegania konstytucji. W większości państw Europy kontynentalnej jest realizowana przez szczególny organ władzy sądowniczej – sąd konstytucyjny.

    Sądownictwo konstytucyjne nie istniało w Polsce przed II wojną światową. Zarówno Konstytucja z 1921 r., tworzona pod silnym wpływem systemu III Republiki Francuskiej, jak i Konstytucja z 1935 r. wykluczały kontrolę ustaw przez sąd powszechny lub sąd administracyjny, nie przewidywały też powołania odrębnego sądu konstytucyjnego. Po II wojnie światowej zaczęły obowiązywać wzory radzieckie, a w szczególności zasada tzw. jednolitości władzy państwowej, jednoznaczna z odrzuceniem zasady podziału władz i deklarująca najwyższą, suwerenną pozycję jednoizbowego parlamentu w systemie konstytucyjnych organów państwa. W Polsce przedstawiciele doktryny prawnej zaczęli formułować potrzebę ustanowienia sądownictwa konstytucyjnego na początku lat siedemdziesiątych, trzeba było jednak przełomu z 1980 r. – okresu “Solidarności”, aby sugestie te mogły przybrać realny kształt.

   Jesienią 1981 r. zostały podjęte prace ekspertów nad ustanowieniem Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, a 26 marca 1982 r. nowela konstytucyjna przewidziała wprowadzenie tych dwóch instytucji. O ile jednak tego samego dnia uchwalono ustawę o Trybunale Stanu i w ciągu kilku miesięcy organ ten mógł podjąć funkcjonowanie, o tyle ustawa o Trybunale Konstytucyjnym została uchwalona dopiero 29 kwietnia 1985 r., po trzech latach ostrych sporów o jej kształt.

    W tej sytuacji nie może dziwić, że ustawa o Trybunale Konstytucyjnym będąca wynikiem kompromisu, osiągniętego zresztą z dużym trudem, ograniczała pozycję i kompetencje Trybunału Konstytucyjnego. Ograniczenie najważniejsze, zapisane już w nowelizacji Konstytucji z 1982 r., polegało na tym, że tylko niektóre orzeczenia Trybunału były ostateczne. Orzeczenia o niekonstytucyjności ustawy podlegały rozpatrzeniu przez Sejm, który mógł je odrzucić uchwałą podjętą większością 2/3 głosów. W ten sposób usiłowano doprowadzić do kompromisu między stworzeniem sądownictwa konstytucyjnego a utrzymaniem zasady jednolitości władzy państwowej. W praktyce – począwszy już od pierwszego orzeczenia z 28 maja 1986 r. – polskiemu Trybunałowi Konstytucyjnemu udało się zyskać stosunkowo niezależną pozycję i wypracować interesujące orzecznictwo, zwłaszcza w sprawach relacji między ustawą i rozporządzeniem.

   Dalej idące zmiany stały się możliwe dopiero w 1989 r. w związku z dokonanym wówczas przełomem ustrojowym. Nie było wątpliwości co do konieczności utrzymania Trybunału Konstytucyjnego po 1989 r., niesporna była też potrzeba umocnienia jego pozycji i usunięcia istniejących ograniczeń. Nadal jednak w kompetencji Sejmu, który od 1989 r. stał się – obok Senatu – jednym z dwóch organów sprawujących władzę ustawodawczą, leżało odrzucanie orzeczeń Trybunału o niekonstytucyjności ustawy. Mimo ograniczeń polski Trybunał stworzył bogate orzecznictwo i zyskał znaczny autorytet wśród elit politycznych, a także i przedstawicieli doktryny prawnej. Orzecznictwo Trybunału rozwinęło zwłaszcza takie klauzule konstytucyjne, jak zasada państwa prawnego i zasada równości, wypełniając wiele luk i wątpliwości, które powstawały wobec braku nowoczesnej konstytucji, a także w świetle tzw. Małej konstytucji, obowiązującej od 1992 r. Na zmianę tego stanu nie umiały się zdobyć kolejne ekipy rządzące w latach dziewięćdziesiątych, aż do 17 października 1997 r., czyli do wejścia w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. i ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym dostosowanej do nowego stanu regulacji konstytucyjnej. 25 czerwca 2015 r. Sejm RP uchwalił nową ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa weszła w życie 30 sierpnia 2015 roku. Ustawa była dwukrotnie nowelizowana przez Sejm VIII kadencji: ustawą z dnia 19 listopada 2015 r., która 20 listopada 2015 r. ustawą z dnia 22 grudnia 2015 r., która 28 grudnia 2015 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw.

Planowane wydatki na podstawową działalność Trybunału Konstytucyjnego obejmują:

Wynagrodzenia 17 453 000 złotych,

Wydatki pochodne od wynagrodzeń 2 281 000 złotych,

Zakup materiałów i usług 4 483 000 złotych,

Podróże służbowe krajowe i zagraniczne 457 000 złotych,

Pozostałe wydatki bieżące 1. 266 000. złotych.

Planowane przeciętne zatrudnienie: 138 etatów

Planowane miesięczne wynagrodzenie podstawowe3/ pracowników Biura

Trybunału Konstytucyjnego: 6 640 złotych.

SUMA ŁĄCZNA: 24 940 000 zł

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego 1986 – 2015. Dane ogólne (stan na 31 grudnia 2015 r.):

  • 856 orzeczeń (wyroki i postanowienia) dotyczących stwierdzenia zgodności ustaw z Konstytucją (sprawy z sygnaturą K, Kw i Kp)
  • 245 orzeczeń (wyroki i postanowienia) dotyczące stwierdzenia zgodności podustawowych aktów normatywnych z ustawami i Konstytucją (sprawy z sygnaturą U)
  • 606 orzeczeń (wyroki i postanowienia) w sprawach z pytań prawnych
    (sprawy z sygnaturą P)
  • 701 orzeczeń (wyroki i postanowienia) w sprawach ze skargi konstytucyjnej
    (sprawy z sygnaturą SK)
  • 5 orzeczeń (wyroki i postanowienia) dotyczących stwierdzenia zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych (sprawy z sygnaturą Pp)
  • 2 postanowienia  dotyczące rozstrzygania sporów kompetencyjnych, pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa (sprawy z sygnaturą Kpt)
  • 96 postanowień sygnalizacyjnych (sprawy z sygnaturą S)

Co daje średnio rocznie:

29 orzeczeń dotyczących stwierdzenia zgodności ustaw z Konstytucją

8 orzeczeń dotyczące stwierdzenia zgodności podustawowych aktów normatywnych

z ustawami i Konstytucją

20 orzeczeń w sprawach z pytań prawnych

23 orzeczenia w sprawach ze skargi konstytucyjnej

0,2 orzeczenia dotyczących stwierdzenia zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych

0,07 postanowień dotyczące rozstrzygania sporów kompetencyjnych, pomiędzy centralnymi

konstytucyjnymi organami państwa

32 postanowień sygnalizacyjnych

Źródło www.trybunal.gov.pl

 

Tadeusz Sikora
Tadeusz Sikora
Tadeusz Sikora

Related articles

Recent articles

spot_img